Jan Rinses (*1758)

buitenvaarder, geboren circa 1758 te Hollum (gezindte: doopsgezind), overleden op 18-12-1829 te Nes, begraven te Nes alg.C.8.11, zoon van Rinse Jans, meesterbrouwer en wellicht gezagvoerder, te Hollum en Hiltje Joekes.

Gehuwd (1) op 17-06-1787 te Nes met Martjen Hilbrands, 24 jaar oud, geboren op 23-05-1763 te Nes (gezindte: doopsgezind), overleden op 12-11-1803 te Nes op 40-jarige leeftijd, begraven te Nes alg begr.pl. nr C.8.11, dochter van Hillebrand Karstes en Rixt Jelles.
Gehuwd (2) op 18-08-1805 te Nes met Trijntje (Trienke) Hilbrands, geboren circa 1764 te Nes, overleden op 04-03-1834 te Nes, begraven te Nes alg C.8.11, dochter van Hillebrand Karstes en Rixt Jelles.

Uit het eerste huwelijk:

1. Hiltje Jans Brouwer, winkelierster, geboren 24 aug 1788 te Nes, gedoopt (doopsgezind) op 09-02-1812 te Nes. Hiltje overleed, 72 jaar oud, te Amsterdam op 1 Maart 1861.

Zij trouwde op 17-03-1813 te Nes met Tjerk Eesges PRATER, zeeman, geboren circa 1782 te Nes, gedoopt (doopsgezind) op 14-02-1813 te Nes, overleden voor 1832 te Nes, zoon van Eesge Hendriks PRATER en Knierke EEKES.
Vermoedelijk is Tjerk overleden voor 1832 want in de kadastrale gegevens van het jaar 1832 staat bij perceel nummer 390 te Nes dat het eigendom is van Weduwe Tjerk Eesegers Prater. Tjerk leefde nog in 1826; zie Rinse Jans.

Na het overlijden, tussen 1826 en 1832, van haar man Tjerk verhuisde Hiltje in 1837  naar Amsterdam.
Volgens de bevolkingsregisters van Amsterdam (1851-1853) woonde zij met haar ongehuwde zoon Hilbrand, zeevarende (*1828), ongehuwde dochter Neeltje (=Eelkjen *1826) en ongehuwde dochter Keetje (=Knierke *1815) aan de Rozengracht, huis No 1 (Rijpenhofje) te Amsterdam. Dit was een huis voor arme mensen van de Doopsgezinde gemeente.
Door het overlijden van Tjerk had Hiltje geen inkomsten meer. Pensioen of uitkeringen waren er nog niet in die tijd, dus haar enige optie was een andere huwelijkspartner te vinden. Blijkbaar was dat niet gelukt en dus was ze overgeleverd aan de armenzorg die zij vond in Amsterdam bij de Doopsgezinde gemeente.

2. Risje Jans Brouwer, geboren circa 1798 te Nes, gedoopt (doopsgezind) op 07-02-1819 te Nes, overleden op 03-12-1866 te Nes, algemene begraafplaats Nes (Alg.D.5.6.)

Risje trouwde op 26-01-1829 te Nes met Laus Symens de VRIES, 26 jaar oud, buitenvaarder, geboren op 05-07-1802, overleden voor 1839, zoon van Symen Paulus de VRIES en Janke LAUSEN.

Uit het tweede huwelijk:

3. Rinze Jans Brouwer, buitenvaarder, scheepsmakelaar, scheepsbevrachter, geboren op 26-11-1806 te Nes, gedoopt (doopsgezind) op 14-02-1830 te Nes, overleden op 14-03-1888 te Leeuwarden op 81-jarige leeftijd.

In de familie Wartena was de volgende tekst overgeleverd in de familiehistorie. Het betreft hier een fragment uit een brief van Jan Rinse Wartena (1896-1983),  over zijn voorvader:

Jan Rinse Brouwer van Ameland.
Hij monstert 2e helft 18e eeuw als kajuitsjongen bij een kapitein Hilbrands, later in hogere rangen bij dezelfde kapitein. De reden was niet ver te zoeken. Hij trouwt met een dochter van deze Hilbrands, en als de vrouw overleden is, nog weer met haar zuster.
Omstreeks 1790 is hij zelf al kapitein, naar ik meen in 1792, redt hij in de golf van Riga de bemanning van een in het ijs zinkend Russisch schip. Zelf moet hij ingevroren in Riga overwinteren. Hij krijgt als dank een zilveren lepel, heel ander model dan in die tijd in West-Europa, met de naam van het Russ. Schip erin gegraveerd. “Schiff Kaiser Alexander der Erste”. En een tweede lepel met “Jan Brouwer” erop. Volgens een verhaal, wat mijn moeder van haar vader, dus zijn kleinzoon, gehoord had, was hij ook ereburger van Riga geworden. Gezien die twee lepels kan het best waar zijn.
In 1942 kreeg ik in Leiden een brief van een mij onbekende Mevrouw Engels-Oud in “Huize Spaar en Hout” (het deftigste Doopsgez. tehuis in Haarlem). Dat zij, net als ik, van deze Jan Rinse Brouwer en vrouw Hilbrands afstamde, maar van een dochter. Of ik haar op wou komen zoeken, want dat zij, zelf kinderloos een Brouwer bezit had, dat ze persoonlijk ter hand wilde stellen (ze had onderzoekingen gedaan) aan de eenige afstammeling die de oude naam Jan (Rinse) droeg.
Ik ben met Rob [zoon van Jan Rinse Wartena *1927] haar op wezen zoeken en kreeg toen de beide hierboven beschreven Russische lepels. Ze had wel enkele papieren, maar we hebben niet kunnen uitvinden of we van dezelfde echtgenoten Hilbrands kwamen, maar dat mijn betovergrootvader haar overgrootvader was, stond wel vast.

Tot zover de tekst van Jan Rinse Wartena. Het geeft een aardig beeld van die geschiedenis, en er zijn een paar zaken te verifiëren.
* Om te beginnen die mevrouw Engels-Oud

Zij blijkt een aftstammeling te zijn van Hiltje Jans Brouwer‏, dochter van Jan Rinses en Martjen Hilbrands en dus is mevrouw Engels-Oud een nazaat uit het eerste huwelijk van Jan Rinses. Jan Rinse Wartena stamt af van het tweede huwelijk, namelijk met Trijntje Hilbrands‏.
↓ Hiltje Jans Brouwer, (Geb. ‎24 aug 1788 Nes, Doop ‎09 feb 1812 Nes religie: doopsgezind, Beroep: winkelierster) trouwde ook met een zeeman: Tjerk Eesges Prater‏‎ (Geb. ‎± 1782 Nes, Doop ‎14 feb 1813 Nes religie: doopsgezind). Tjerk is op zee overleden.
↓ Een dochter van Hiltje en Tjerk was Eelkjen Prater‏‎. Zij was Geb. ‎24 apr 1826 Nes‎
Gehuwd ‎27 sep 1866 Amsterdam, Weduwnaar van Hillegonda de Leeuw met:
Pieter Out‏‎ (Geb. ‎28 juli 1821 Wormer, als zoon van Pieter Out en Dieuwertje van Kalken, Beroep(en): ‎1866 timmerman)
↓ Eelkjen en Pieter hadden een dochter Hillegonda Debora Out (geb. 26-08-1867 te Amsterdam, ovl. 21-07-1946 te Ermelo, 78 jaar oud)
Hillegonda trouwde op 01-10-1891 te Amsterdam met haar achterneef Cornelis Engels (bij het overlijden van Hillegonda wordt hij genoemd Pieter Martinus Engels; vermoedelijk een vergissing, geb. 25-10-1854 te Amsterdam als zoon van Engel Cornelis Engels en Catharina Henken)

Voilà mevrouw Hillegonda Debora Out die Jan Rinse Wartena noemt in zijn tekst als mevrouw Engels-Oud.

* Over de lepels:

In de havens aan de Oostzee schonken de cargadoors of bevrachters aan scheepskapiteins die een lading graan innamen een zilveren lepel als kaplaken, dat is een premie boven de vrachtprijs om goede zorg voor de lading te dragen.
Literatuur: – Sneeker Nieuwsblad 14 juli 1950, 29 april 1952. – Jaarverslag Fries Scheepvaart Museum 1951. – A.R. Kelder, Maritieme verzamelingen. Cargadoors- of Oostzeelepels, in: De Blauwe Wimpel, jaargang 59 (2004), nr. 11 (bron)

* Over de door Jan Rinse Wartena genoemde kapitein Hilbrands:

Deze man werd later inderdaad schoonvader van Jan Rinses. De naam van deze kapitein was echter niet Hilbrands maar Hillebrand Kersjes ‏‎geboren te‎ Nes, doop ‎10 okt 1723 te Ballum‎. Hij was gehuwd op 7 okt 1753 te Nes met Rixt Jelles, dochter van Jelle Jans en Anna Wijbes. De nazaten van Hillebrand Kersjes zouden later de achternaam De Jong aannemen.

 Met zijn tweede vrouw, Trienke, kocht Jan Rinses een paar keer een huis:

Akte No 13
Jan Rinses Brouwer en Trijnke Hilbrands Egtelieden woonagtig te Nes BB ?? op de koop van een huisinge staande en gelegen te Nes gequoteerd met N 235, en op ???? N 154 beswaard met 3 St: Huisstede geld jaarlijks aan het domein hebbende tot naastlegers ten oosten Neke Jelles daar en bekend, ten westen Jacobus Kok, ten zuiden de Heereweg, ten noorden Pieter Gerrits de Jong daar en beklemd kunnende direct vrij worden aanvaard, komende de agterstallige verponding ten lasten der echtelieden kopers.
Thans uiterhand in koop bekomen van Hendze Clasen mede te Nes woonagtig in qlt als gelastigde van Eeke Oepts en Jantje Wierts echtelieden woonagtig te Amsterdam voor een zomma van twee en negentig guldens en tien stuivers te betalen in een termijn bij de laatste proclamatie in zilvere en klinkende munten zonder eenige voor geld gaande effecten met daar te boven de helft der kosten na ’s lands costuum breder volgens koopbrief ter secretary berustende omschreven.
den 27 juny 1810 de 1e procl.
den 11 July de 2e procl.
den 4 Sept de 3e procl.

Akte No 14
Jan Rinses Brouwer en Trijnke Hilbrands egtelieden woonagtig te Nes BB ?? op de koop van een huisinge en erve staande en gelegen te Nes gequoteerd met N234 beswaard met 3 stuivers huisstedegeld jaarlijks aan het domein hebbende tot naastlegers ten oosten Klaas Ydes en Leentje Lammerts, ten westen Wyke Oebles, ten zuiden Eeke Oepts ten Noorden de Heere Weg, blijvende het kleine huisje aan het noord oosten voor de verkoper, kunnende direct vrij worden aanvaard, komende de agterstallige kosten ten lasten van echtelieden kopers.
Thans uiterhand in koop bekomen van Pieter Gerrits de Jong mede te Nes woonagtig voor een zomma van een en zeventig guldens, welke reeds bij het passeren dezer koopbrief is betaald, met daar te boven de helft der kosten na ’s lands costhum breder volgens koopbrief ter secretary berustende omschreven.
den 27 juny 1810 de 1e procl
den 11 july de 2e procl
den 4 sept de 3e procl
bron: Register van kopers G6 1810, blz. 13 en 14

Jan Rinses wordt ook een aantal malen genoemd in het Memori Boeck van Cornelis Pieter Sorgdrager

“Den 17 November 1813 kwam hier heel onverwagt tijding over Holvert dat de Pruisen in Groningen en Leeuwarden waarden hetwelk hier op het land een ongemeene vreugde baarde, Het Geroep van Oranje boven was ongemeen, De Klokken Luide, en de beweging was uitermaten Groot, ‘savonds of ‘snagts wiert er grote baldadigheid gepleegt bij Jan Rinses in huis, kortom een renuvatie omdat hij voorheen als Patriot was bekent geweest,” (blz 168).

Jan Rinses maakte als kapitein tussen 1788 en 1817 reizen vooral naar Riga

bron: http://www.soundtoll.nl/www/

Bron van de afbeelding: – Bekendmaekingen

Inventarisatie van waardevolle grafstenen op Ameland